<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/aslihandagistanliaysev/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aslıhan Dağıstanlı Aysev</a> <a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/pazar-yazilari/alpler-eriyince-tropikallesen-leman-2112920," style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;Cumhuriyet Gazetesindeki köşesinden</a>Karlı dağlar, yemyeşil çayırlar, yaz kış serin yaylalar, masal gibi diyarlar. Bizim buralar. Tanınmaz oldular. Cenevre’de 22 senedir yaşıyorum. Nefes boğan 38 derecelik bir ağustosu ilk kez yaşadım. Buraya ilk geldiğim zamanlar dört mevsimi dört gün içinde yaşadığımız olurdu. Ağustos ayında kalorifer yakılırdı. “Türkiye’ye gitsek de kemiklerimiz ısınsa” diye tatili iple çekerdim. “Az sabret Lac Leman (Cenevre Gölü), Akdeniz’e dönüşecek” diyenler inandırıcı gelmezdi. Yazlık sinemaya bile bir elde şemsiye ötekinde battaniye gidilen bir dönemde, Cenevre’nin küresel ısınmasına epey bi vardı. Leman’ın suları yazın bile serindi. Plajdaki “Tropikal Geneva” Bar’ın sadece kokteyllerindeki palmiyeler tropikti.&nbsp;Cenevre’de evlere ankastre klima konmadığını, bunun bile çevresel nedenlerden ötürü özel izne tabi olduğunu öğrenmem seneler aldı. Evde havalandırma altında püfür püfür serinlemek istiyorsan sağlık sorununun olduğunu ispat edeceksin, üretilen ısı emisyonlarının bir kısmını yakalayan pahalı sistemler kuracaksın. Tek bir klima için mecbur kaldığın önlem ve bürokrasi, bizde site inşaatında yok. Zaten ihtiyaç da pek yoktu, çevreye zararlıydı, dış görünüşü hoş değildi, pervanenin nesi yetmiyordu..&nbsp;Eskiden haziran dedin mi memlekete giden gurbetçi Türklerin yazlarını giderek daha çok Cenevre’de geçirmesinin nedenini artık anlayabiliyorum. Burada su var, elektrik var, ormanlar dolusu &nbsp;ağaç var. Bunları korumak için kural, eğitim, vicdan ve disiplin var. Deniz yoksa da göl var. Üstünde yelkenliler, vapurlar geziniyor. Kıyısındaki plajlarda millet sere serpe bedava güneşleniyor. Beachclub’da şezlong kiralama âdeti yok. Konserler, yazlık sinemalar full. Küresel ısınma ile Cenevre, bırakın yeni Akdeniz’i, palmiyeli Tropikana.Bu değişen yeni yaşamın hoşluklarına rağmen buzulbilimciler ülkenin 1400 buzulunun geleceği için endişeliler. “Koşullar böyle devam ederse, 50 yıl içinde Alpler’deki buzullar geri dönüşü olmayacak şekilde yok olacak. O zaman suyu da unutun” diye uyarıyorlar. Ağaçlarını canı gibi koruyan, göllerini dağlarını tertemiz tutan çevreci İsviçre bile 22 senede tropiğe bağladıysa elbette bu ihtimal var. İsviçrelilerin bu konuda her yaratıcı önlemi düşüneceğine eminim. Ancak küresel ısınma adı gibi küresel çaba gerektiriyor. Görünen köy de kılavuz istemiyor.&nbsp;

Dünyahali

Küresel ısınma küresel çaba gerektiriyor

Alpler Eriyince Tropikalleşen Leman

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/aslihandagistanliaysev/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aslıhan Dağıstanlı Aysev</a>,&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/pazar-yazilari/sizin-muslugunuzdan-ne-akiyor-2021618" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Cumhuriyet Gazetesi’ndeki</a> köşesindenEvvel zaman içinde...Cinin biri hepimize bir seçim şansı vermiş... En önemli yaşam standardı kriterimiz neyse ister başka bir ülkede, ister yaşadığımız memlekette bizim için gerçekleştirecek. “Gelir, eşitlik, adalet, etik değerler, iklim... Seçin beğenin”. Ama her masalda olduğu gibi bir şartı var. Sadece tek bir kriter seçebiliyoruz. Evet dostlar nedir cevabınız? Benim önerim: Musluk suyu.&nbsp;Musluktan akan temiz su zenginlik demek.Dünyanın en temiz ve en yüksek kalitedeki musluk suyu İsviçre’de içiliyor. Hatta musluk suyu şişelenmiş maden suyundan çok daha iyi bir ekolojik dengeye sahip. Çevre dostu, şişelenmiyor, taşınması gerekmiyor, atık üretmiyor. Bu yüzden de su, İsviçre’nin kalitesi en çok kontrol edilen gıdası. Biliyorlar ki musluktan akan temiz su zenginlik demek. Bu ülkede yaşıyorsanız evinize marketten su alarak pet şişe kirliliğini artırmanıza, karbon ayak izinizi büyütmenize ve paranızı zebil etmenize gerek yok. Sizin evdeki musluk zaten sebil.İsviçreliler sularını pek seviyorlar, içtikleri suyu da yüzdükleri gölleri de. Bugün 1500 tane pırıl pırıl gölleri var. Ama 80’li yıllarda suları pek de temiz değildi. Müreffeh bir ülke yaratmak için arınmaları gerekti. Vizyon koydular. Katı yasalar getirdiler. Mesela, deterjanlardan fosfatı yasakladılar. Sanayicinin filtresini, çiftçinin gübresini kontrol ettiler. Kanalizasyon arıtma sistemini ülkenin tümüne yaydılar. Halkı bilinçlendirdiler. Anaokulundaki çocuklar diş fırçalarken musluğu kapatmayı, plastik şişe yerine mataradan su içmeyi&nbsp;öğrendi. Bu özen, eğitim,denetim ve çalışmanın mükâfatını bugün görüyorlar. İsviçre’ye ilk geldiğim yıllarda milletin kana kana su içtiği sokak çeşmelerine “Mutlaka koli basilli vardır” diye komplo teorisyeni gözüyle bakardım. İki senede sürdü alışmam. Şimdi gittiğim her yerde insanları su ahlakına göre değerlendiriyorum. İsraf edenler, kirletenler, elindekinin kıymetini bilmeyenler. Oysa ben küçükken Türkiye’de de bizim sularımız musluktan içilirdi.&nbsp;70’ler- 80’lerde iklimi pek düşünmezdik. Sürdürülebilirlik kavramı icat edilmemişti. Babamdan başka çöpünü, kâğıdını ayırıp, üşenmeden geri dönüştürmeye çabalayan bir başka yetişkin tanımıyordum. Lakin sularımız temizdi. Kızılırmak henüz zehirlenmemişti. Pamukkale pamuk gibiydi. Marmara salyalanmamıştı. Türkiye’deki göllerin üçte biri kurumamıştı. Hazır giyim şimdiki gibi hızlı giyim değildi. Su ayak izini duymamıştık. Yani herhangi bir malın veya hizmetin üretimi için kullanılan su kaynaklarının toplamını azaltmamız gerektiğinden bihaberdik. İsrafı sevmezdik. Tamir edilmemiş her musluğun, odadan çıkarken kapanmamış her lambanın milli servetimizden yediğini bilirdik. Muslukları, bozulan, eskiyen makineleri atmaz, tamir ettirir, söküklerimizi dikip, tekrar giyerdik. Karbon ayak izimiz az olsun bilinciyle değilse de yerli malı kullanmak iyidir diye lokal takılırdık.. Nüfus ve gösteriş az, tüketim makul ve yereldi.Pet şişe Türkiye’ye gelmemişti. Ama alüminyum kutu kolayı Amerikan konsolosluğu sayesinde tanımıştık. Arada sırada çöplerinde görürdük. O atık kutuyla kukalı saklambaç oynardık. İleri dönüşüm yaptığımızı bilmezdik. Koşturmaktan terlediğimizde de bahçedeki musluğa sırayla ağzımızı dayar, korona morona bilmez, kana kana su içerdik. Ne zaman musluk suyu içme lüksümüz bitti, esas saklambaç o zaman başladı. Musluk suyunu geçtik, markalı damacananın içinden bile ne çıkar muamma.&nbsp;Her şey 1980’lerin sonunda New Yorklu süper modellerin defilelerde markalı su şişelerini havalı bir aksesuarmış gibi taşımasıyla başladı.&nbsp;Bir anda kitlesel olarak yanımızda suyla gezmemiz gerektiğini fark ettik. Milyar dolarlık bir ekonominin ve birlikte getirdiği kirliliğin kapısı böylelikle açıldı. Sorun o kadar büyüdü ki geri dönüştürsen de tam olarak geriye dönemiyorsun. Hele de hâlâ gelişmekte olan bir ülkeysen. Plajda bile takipteyim: Duşta uzun uzun oyalanıp, kovasını, terliğini 5 dakika boyunca yıkayan, az sonra denize tekrar girecek olan çocuğunu uyarmayan yazlıkçıların yerine ben sesleniyorum:&nbsp;“Evladım 5 dakikalık bir duşta 60 litre su harcıyoruz, el insaf!” Dünyanın en lüks alışveriş merkezlerini, sitelerini inşa edip, altın varaklı musluklarla donatmayı beceren ama binalara yağmur suyu toplama sistemlerini kurmayı önemsemeyen bir zihniyet bizi ileri götüremez. Halbuki o musluklara altın değerini üstlerindeki cila değil, içlerinden akan temiz su verir.&nbsp;Su mağduriyeti, bireysel ve yerel sorumluluğumuz olan, küresel bir sorun.&nbsp;Su yoksa yaşam yok. Kıtlık var. Savaş var. İktidar da olsan muhalefet de yaşaman ve yaşatman için su lazım. Doğal kaynaklarını iyi kullanman, çevreyi kirletene geçit vermemen, çevre dostu çözümleri kullanman, arıtımını ihtiyaç önceliğine göre liyakatle planlaman ve milletini eğitmen gerek. Zararın neresinden dönsek kârdır. Zürih ETH Üniversitesi’ndeki iklim araştırması, 2050’de Türkiye’yi bekleyen kuraklığın alarmını veriyor. Musluktan içilecek suyu geçtim, yakında su fakiri ülke konumuna düşeceğiz. Tarlayı sulayacak, yıkanacak, hatta o petlerin içinde sofraya koyacak suyu bile zor bulacağız. Ezcümle 2023’te kim ne kazanır bilmem. Ama acil olarak önlem alınmazsa herkes kaybedecek. O halde cinden ne diliyoruz?&nbsp;Ya da dilemeyi falan geçip, vatandaş olarak, üretici, sanayici, girişimci olarak, iktidar-muhalefet olarak yani intihar etmek yerine yaşamayı seçen herhangi bir insan olarak suyumuza sahip çıkalım. Yoksa toptan cin çarpmışa döneceğiz.&nbsp;

Aslıhan Dağıstanlı ile ilgili hikayeler